Đêm không dám ngủ, ngày không dám ngồi trong nhà là cảnh thường xuyên diễn ra của 19 hộ dân với 73 nhân khẩu sống dưới chân núi Khe Tương, bản Xốp Nặm, xã Tam Hợp, huyện Tương Dương (Nghệ An). Trước nguy cơ núi có thể sạt lở bất cứ lúc nào, mỗi khi có mưa lớn kéo dài, người dân lại phải dắt díu nhau đi tránh trú, ở nhờ. 

Một khối đá to rơi trúng khuôn viên Trường Mầm non Tam Hợp nên cả cô và trò phải di dời đến nơi mới.

Núi Khe Tương, bản Xốp Nặm, xã Tam Hợp, huyện Tương Dương bắt đầu xuất hiện những dấu hiệu bất thường sau đợt mưa lũ năm 2018. Sát chân núi đất đá mềm nhũn, phía trên là hàng chục tảng đá lớn nhỏ có thể lăn xuống bất cứ lúc nào. Dù biết đứng trước nguy cơ núi lở nhưng 19 hộ dân với 73 nhân khẩu sống dưới chân núi vẫn phải cắn răng bám trụ bởi địa phương chưa có kinh phí di dời. Khi những trận mưa lớn kéo dài, người dân nơi đây lại dắt díu nhau đi xin tránh trú và ở nhờ nhà người thân. 

Theo các hộ dân bản Xốp Nặm, bản này được hình thành cách đây gần 50 năm, nhưng mới chỉ xảy ra tình trạng này 5 năm trở lại đây. Sau những đợt mưa lớn liên tục, đất đá dưới chân núi mất kết dính và bắt đầu xuất hiện tình trạng sạt lở đất đá. Anh Lô Vi Lăng, bản Xốp Nặm, xã Tam Hợp cho biết, cứ đến mùa mưa là người dân trong bản lại thấp thỏm lo âu, đêm không dám ngủ, ngày không dám ngồi trong nhà vì lo sợ núi lở. “Năm ngoái, gia đình tôi và một số hộ khác trong bản cũng bị đất đá sạt lở vào nhà nhưng do khối lượng không lớn nên không gây thiệt hại gì nhưng ai cũng rất lo lắng. Ở đây, nhà nào có điều kiện thì mua gạch, đá về gia cố bờ tường đề phòng đất đá sạt lở, còn lại chỉ biết cảnh giác đề phòng những khi mưa lớn. Cứ trời mưa to là chúng tôi dắt nhau di tản sang ở nhờ các gia đình khác chứ không ai dám ở nhà” – anh Lăng lo lắng.

Ông Viêng Văn Viện, Trưởng bản Xốp Nặm chia sẻ, “Dân trong bản đã quen với việc di tản mỗi khi trời mưa. Năm 2018, một khối đá rơi xuống làm thủng một phần mái tôn của gia đình tôi, nhưng rất may không ai bị thương. Vừa qua cũng một khối đá lớn rơi ở Điểm Trường mầm non tại bản Xốp Nặm. Giờ đây, chúng tôi chỉ mong muốn được các cấp chính quyền bố trí nơi ở mới an toàn hơn nhất là trong mùa mưa lũ”. 

Điểm Trường mầm non Tam Hợp nằm lọt thỏm dưới chân núi Khe Tương của bản Xốp Nặm. Chỉ cách đây ít ngày một khối đá lớn bất ngờ rơi xuống phá hỏng một phần mái và xô đổ gần chục mét hàng rào của trường. May mắn vào thời điểm đó nhà trường vẫn chưa bước vào năm học mới nên không có thiệt hại về người. Cô Nguyễn Thị Hà, Hiệu trưởng Trường mầm non Tam Hợp cho biết, xã Tam Hợp có 5 điểm trường mầm non, trong đó điểm trường ở bản Xốp Nặm là điểm chính nên cơ sở vật chất ở đây khá khang trang. Đây cũng là nơi giáo viên thường tập trung làm việc. Tuy nhiên, sau khi có tảng đá rơi vào khuôn viên trường, chính quyền địa phương đã quyết định chuyển đến điểm trường bản Văng Môn cách đó hơn 3km để đảm bảo an toàn cho cô và trò. Hiện trường đang dọn dẹp để di chuyển sang nơi mới chuẩn bị cho năm học mới.

Nỗi lo lở núi có thể xảy ra bất cứ lúc nào, đặc biệt mùa mưa bão.

Theo ông Lương Phi Thanh, Chủ tịch UBND xã Tam Hợp, bản Xốp Nặm trải dài theo sườn núi Khe Tương có độ dốc rất lớn. Vừa qua, chúng tôi đã lập đoàn kiểm tra và phát hiện phía trên núi Khe Tương có rất nhiều khối đá “mồ côi” có kích thước lớn. Do thời gian mưa gió xói mòn khiến nguy cơ đá lăn xuống phía dưới rất cao. Ngoài ra, ở dưới chân núi mỗi khi mưa lớn kéo dài là xuất hiện các mạch nước, đất đá mềm nhũn mất kết cấu, có thể gây sạt lở bất cứ lúc nào. “Xã cũng đã báo cáo UBND huyện Tương Dương có phương án di dời các hộ ra khỏi vùng nguy hiểm nhưng đó là vấn đề lâu dài. Trong thời gian chờ đợi, xã cũng đã tuyên truyền, vận động người dân khi có mưa bão kéo dài thì phải di tản đến nơi an toàn, tuyệt đối không được ở nhà. Riêng Điểm trường mầm non bản Xốp Nặm, chính quyền địa phương đã thống nhất di dời toàn bộ cơ sở vật chất đến điểm trường khác để các em kịp thời đón năm học mới” - ông Thanh cho biết.

Được biết, Tương Dương là huyện miền núi có địa hình phức tạp với nhiều đồi núi, khe suối có độ dốc cao. Trong khi quỹ đất phù hợp để làm nhà rất ít nên đa số người dân phải làm nhà ở những khu vực sườn đồi có nguy cơ sạt lở rất cao. Trong những năm qua, mặc dù rất khó khăn nhưng nhờ sự quan tâm của Đảng, Nhà nước nhiều gia đình đã được bố trí, sắp xếp về nơi ở mới an toàn. “Đối với bản Xốp Nặm, xã Tam Hợp, UBND huyện đã thành lập đoàn, trực tiếp kiểm tra khu vực trên và nhận thấy nguy cơ sạt lở đất đá là rất cao. Huyện cũng đã khảo sát và tìm được địa điểm có thể di dời các hộ này đến nơi ở mới nhưng hiện tại chưa có nguồn kinh phí để bố trí. Hiện UBND huyện cũng đã có báo cáo UBND tỉnh, hi vọng thời gian tới các hộ dân sẽ sớm được di dời về nơi an toàn” -  Ông Lô Khăm Kha, Trưởng phòng Nông nghiệp và Phát triển nông thôn huyện Tương Dương chia sẻ.

DƯƠNG HÓA